Txerri-hiltzearen inguruko azalpenak

- Ta txarrixa zelan hiltzen zan-ta, kontauko destazu?
- Kontauko dotsut bai! Jesuus! Geiñera bi modutara kontauko dotsut ba. Ba gurien eitten zan: hor e(g)uen txarritokixa, ta gure aitta zanak hiltten eban, eta hementxe, hortxe kanpuan ipintzen zan mahai txiki bat eta baldiakin ta… odola hartzeko zaiñ egoten zan ta, prestauta egoten giñan. Ta biher zian eusteko, ba, hiru-lau bat lagun ta, ba, bestekuan orduen, baiña bestekuekin [beti etxeko moduan tratau izan genduan] ta horko gizonak etortzen zian ta etxekuak ta txarritokittik urtendakuan, aittak “dza!” sartzen otsan gaintxua…! Ja-ta etxe guztia aidian dabela txarrixori! Ta ekarten eban tiraka, ta hona etortzen zan momentuen “dda!” kolpe eiñ hankak […] gizonak eta jo-ta mahaira! Behin mahaira botatakuen, eutsi gaintxuakin ta “dza!” sartzen etsan kutxillua aittek eta eitten zittuen urriska mordoska bat baiña…! Ta parien daguenak, odola ta gogortu ez dein, eitten eben bueltan-bueltan-bueltan odolori hartu ta holaxen eitten zan. Bai, horixe zan ba!
- Kutxillua eztarrittik…
- Eztarrittik… Ta beste baten, hori be txarragua zan ha, gerra ostekue zan ha, Dios! […] Ha zan ona! Ha ez zan asko hobia izen! Ta gurien e(g)uen kriau bat ta behintzat txarrixa hilttie ez ze(g)uela libre edo isilik hil biher zala… “Nik hori derrepente zertuko dot: joko dot mazuakin buruan ta ez dau txirristik be eingo!” “Bueno, bale…” Ta txarrixe be dezentia zan, e? Agindu etsa… [Ja-ta] ez dabela azertau…! Emedios! Ekin etsa … ja-ta hemendiko [puntia], handiko musturra…! Ja-ta ni eskilleretan gora ihesi bildurtuta! Enee! [Jo-ta …] Ta harek zien urriskak eta […] Ta haintxe, eskerrak, orduen… “Ondio balientia dok …!” Ja-ta sartu etsa gaintxua aittek… ta betiko moduan oratu ta ekarri. Ha zan ona!
- Mazuan metoduak ez zeban balio orduan…
- Ez. Beste klase bat be esango dotsut ba! Horrena… ha be ez zan politta baiña… Gero, gure semiek, ez dakit ezautzen […], iguel ezautu be eingo dozu, kazari batzuk dia… […] Bueno, zure onduen zaharrak die ta zuk ezin ezautu harek…! Beti euren eskupetia ta demoniua ta txarri hilttia behintzet, ta… “Hori geuk tiruakin past! hilko dogu ta kitto!” Agindu dotsagu ta “brast!”. [Eindde] bai, baiña ja-ta odol dana kanpora! Harek kitto! Orduaintxe gure odolostiok jun zien Tetuanera! Akabo! Orduen bai hil bizkor…! Baiña…! [Aittitta…] danok…! Enee! Onena! Baiña ha mazuana be ez zan ederra izan e? Jesus, Maria ta Jose! Ta gaiñera, gurien...
- Betiko modua orduan onena…
- Betikue bestekuen orduen mutil gaztiek eta “Ene Maria ta Jose! Txarri hiltten […]” “Ezetz!!” Aittak […] Txarrixa sartu ezinda dabizela tokira, urten eiñ etsela ta… Harek asmau ezinda harek guzurra […] esan ez deixen… Jesuus! Demasak, demasak!