Ego Ibarra 2014: itzuli dira Santi Arizmendiarrietak eta Toribio Etxebarriak elkarri esperantoz idatzitako kartak.

Viaje por el país de los recuerdos liburuan Toribio Etxebarriak esperantoak herrian egin zituen aurreneko pausuen berri ematen digu hitz hauekin:

"Algunos asiduos de la biblioteca del Centro Obrero formamos un grupo esperantista. Nos dio algunas lecciones .../... el maestro nacional de una de las escuelas de Eibar, don Antonio de la Torre en una dependencia del Concejo Viejo (Kontzeju Zaharra edo udaletxea). Nosotros teníamos corresponsales en distintos países del continente europeo y yo personalmente me escribía con esperantistas de Rusia, Austria, Hungría, Alemania, Inglaterra e Italia.”

Han ikasi eta besteei irakasten ibili zen Toribio baina, azkenean, Santi Arizmendiarrietak maisuari aurrea hartu zion.

Haren dokumentu-bilduman, nola ez, esperantozko karta asko daude; eta horiek guztiak itzultzeko enkargua egin zion Ego Ibarra batzordeak aurtengo uztailean Aitor Arana esperantista adituari. Hona hemen karta horietako baten Santiagok Toribiori diona:

“1957ko martxoaren 10ean
Toribio Echevarria jauna.
Caracas

Gogaide eta adiskide maitea:

Airepostako zure gutun-azal lodia jasotzeak biziki poztu nau, eta are gehiago haren barrukoak.

Orain neu naiz puntuei heldu behar diena, gutuna merezi duen bezala erantzuteko, baina ziur nago, nire ardura gorabehera, ezin izango dudala zeregin hori behar bezala bete.

Lehenik eta behin, niri edonola erantzuteko eskubidea duzu: euskaraz, espainieraz edo esperantoz; hiruretan dakizu oso ondo egiten. Ezin dut konparaziorik jarri. Ez naiz hori egiteko gauza. Soil-soilik esan dezaket gutunak jasotzea eta erantzutea oso jostagarria zaidala. Tamalgarria da denbora falta, niretzako beste zeregin jostagarri bat interesgarriak iruditzen zaizkidan artikuluak itzultzea baita. Beste gutun batean “El mundo se calienta” izenburukoa bidali dizut. Zuk “nire gerra-oroitzapenak” deitzen duzuna ere idatzi behar dut. Horretarako igandea aprobetxatu behar dut Kirol Klubeko komitearen bulegoan ixteko eta han oroitzapenak idazteko, nahiz eta otsailean eta hil honetan eguraldi ona eta iraunkorra daukagun. Eguna joan eta eguna etorri, egun eguzkitsu epelez gozatzen ari gara, udakoak balira bezala. Une honetan eibartar pila dabil Usartzan, Arraten, Kalamuan eta beste mendi batzuetan paseoan. Leihotik begiratzen diet eta itxura inbidiagarria dute. Hain argi eta jator agertzen direnez, benetan direna baino hurbilagoak direla ematen du. Baina ez dut gaia baztertu behar. Ez dut joan behar... «por los cerros de Úbeda».

Arestian edonola idazteko eskubidea duzula esan dizut, baina oso tematuta nago edozein gairi buruz esperantoz idazteko. Badakit ez dudala inoiz perfekzioa lortuko, ezta beharrezko mailatxoa ere, baina zuri dena esperantoz esaten saiatuko naiz eta, beraz, zure ahalmenaz fio naiz eta ziur nago dena ulertuko duzula, nire akats handiak gorabehera.”

Aitor Aranak egin duen euskaratze-lan apartak orduko girora garamatza; sasoi hartako gutunek zuten hausnarketa-joera sakonaz eta lerroz lerro islatzen den heziera jaso hartaz gozatzera.